تغذیه برگی یکی از عملیات متداول برای رساندن مواد غذایی از طریق محلول پاشی کودهای قابل حل در آب به تمام شاخ و برگ گیاه می باشد. تغذیه برگی شامل استفاده از کود محلول روی شاخ و برگ گیاهان در قالب یک ترکیب غذایی رقیق شده با آب می باشد. با محلول پاشی، گیاه مواد مغذی را به فرم یونی، از طریق برگ و سایر اندام های هوایی جذب می‌کند. تغذیه گیاهان با مواد غذایی مناسب از جنبه های مهم حفظ سلامت و عملکرد گیاه محسوب می‌شود. محلولپاشی برگی به عنوان یک منبع تامین کننده مواد مغذی لازم برای گیاه استفاده می‌شود. محلولپاشی برگی می تواند با تغذیه بهتر، افزایش محصول با کیفیت بالاتر، افزایش مقاومت به حمله بیماریها و آفات و افزایش تحمل به خشکی را موجب شود.
تحت چه شرایطی باید از تغذیه برگی استفاده کرد؟
تحت شرایط خاصی، محلول پاشی برگی نتایج بهتری نسبت به کاربرد خاکی دارد.
- هنگامی که فعالیت و رشد ریشه ها به دلیل تهویه کم خاک، رطوبت بسیار پایین و یا بسیار بالای خاک و آلودگی به بیماری نماتد و خسارت آفات و جوندگان کاهش یافته است.
- هنگامی که نیاز به رفع سریع کمبود مواد غذایی احساس می شود (براساس آنالیز برگ یا مشاهده ای). جذب مواد غذایی از طریق برگ خیلی سریع‌تر از ریشه انجام می شود. یکی از مزیت های تغذیه برگی، واکنش سریع گیاه به مواد غذایی بکار برده شده است. راندمان جذب موادغذایی در تغذیه برگی ۸ تا ۹ برابر بیشتر از هنگامی است که کاربرد خاکی صورت گرفته باشد. بنابراین هنگامی که علائم کمبود دیده می شود، یک راه سریع اما موقت رفع کمبود، تغذیه برگی می باشد.
- هنگامی که دسترسی مواد غذایی در خاک کاهش یافته است. در خاکهایی که دارای شرایط خاصی مانند PH بالا، رطوبت بیش از حد و یا خیلی کم خاک، دمای پایین و نامتعادل بودن عناصر غذایی در pH خاک هستند، ممکن مواد غذایی در دسترس ریشه قرار نگیرند. بعنوان مثال، دسترسی عناصر میکرو در pH بالا کاهش پیدا می کند. در جنین شرایطی، تغذیه برگی عناصر میکرو موثر ترین راه پایین آوردن pH خاک با جهت عرضه این عناصر به گیاه می باشد.
- هنگامی که ریشه ها قادر به جذب کافی مواد غذایی در یک مرحله بحرانی از رشد گیاه نباشند. در زمان اوج تقاضا برای مواد غذایی، تغذیه برگی می تواند به کمک جذب ریشه آمده (مخصوصا رشد مغز) و بسیار کارآمد باشد. گیاهان در مراحل مختلف رشد خود، نیازهای غذایی متفاوتی دارند. در این مواقع کنترل تعادل مواد غذایی در خاک مشکل است. تغذیه برگی در مراحل کلیدی رشد گیاه جهت افزایش کمی و کیفی محصول ضروری است.
- هنگامی که کیفیت بالای محصول مد نظر باشد، تغذیه برگی در اواخر دوره رشد رویشی می تواند کیفیت محصول تولیدی را افزایش دهد.
- هنگامی که مقاومت به آفات و بیماریها مد نظر باشد، تغذیه برگی با مواد غذایی حاوی فسفر و پتاسیم می تواند توسعه بیماریها را کاهش داده و افزایش کمی و کیفی محصول را به دنبال داشته باشد.
- هنگامی که میزان محصول زیاد و عدم تغذیه کافی و یا برگ ریزی قبل از موعد باعث کاهش گسترش و ضعف ریشه شده باشد. در چنین شرایطی در سال بعد ریشه ها قادر به جذب کافی نیازهای غذایی گیاه نبوده و بایستی از طریق تغذیه برگی این نقیصه را جبران نمود.
چگونه می توان راندمان تغذیه برگی را بالا برد؟
محلول غذایی مورد استفاده جهت تغذیه برگی
مواد غذایی باید به فرم قابل حلشان استفاده شوند تا گیاه بتواند آنها را جذب کند. pH روی حلالیت مواد غذایی و نفوذ آنها به درون گیاه اثر می گذارد. عموما pH به سمت اسیدی نفوذ مواد غذایی به درون گیاه را بهبود می بخشد.
در مجموع pH جذب برگی را از سه طریق افزایش می دهد:
- مقدار pH روی شارژ کوتیکول (لایه ای مومی که برگ را در بر گرفته است) اثر گذاشته و نفوذ یونها مقدار را تسهیل می کند.
- شکل یونی مواد غذایی به pH بستگی دارد، بنابراین pH می‌تواند روی سرعت نفوذ مواد غذایی به درون گیاه اثر گذارد.
- مقدار pH می تواند روی گیاه سوزی ترکیب استفاده شده اثر داشته باشد.
نتیجه می گیریم که pH محلول غذایی باید طبق ماده غذایی استفاده شده، تنظیم گردد. بهترین pH جهت محلول پاشی اسیدی ۵/۵ تا ۶/۵ می‌باشد.
استفاده از صابون محلول پاشی
استفاده از صابون محلول پاشی باعث پخش یکنواخت محلول غذایی پاشیده شده روی برگها شده و ماندگاری محلول غذایی پاشیده شده را با کاهش کشش سطحی قطرات افزایش می دهد.
زمان تغذیه برگی
- بهترین زمان جهت تغذیه برگی اوایل صبح یا نزدیک به غروب خورشید است. هنگامی که روزنه های برگ باز هستند. زمانی که رطوبت نسبی هوا در بالاترین حد قرار دارد و برگها در مرحله تورژسانس کامل هستند و سلولهای برگ مملو از آب هستند.
- تشکیل شبنم بعد از تغذیه برگی در افزایش مدت زمان ورود مواد غذایی به درون برگها به دلیل حلالیت مجدد مواد غذایی موجود در شبنم روی برگها، بسیار اهمیت دارد.
- محلول پاشی زمانی صورت گیرد که خاک دارای رطوبت مناسب باشد، هنگامیکه برگها مملواز آب بوده و تنش آبی وجود نداشته باشد ویا آبیاری قبل از محلول پاشی انجام شده باشد.
- از محلول پاشی درست قبل از بارندگی به جهت جلوگیری از شسته شدن مواد غذایی خودداری کنید. بارندگیه ای ملایم و سبک چند ساعت بعد از محلول پاشی، باعث حل شدن مجدد مواد غذایی در آب باران شده و افزایش جذب را به دنبال دارد.
- از تغذیه برگی در ساعت های گرم روز خودداری شود، جذب در دماهای بالا خیلی کم می باشد و ممکن است گیاه را با تنش و سوختگی برگها مواجه کند. تغذیه برگی در دماهای بالاتر از ۲۷ درجه سانتی گراد توصیه نمی شود.
- در هنگام شب به دلیل بسته بودن روزنه ها، جذب از طریق برگ کاهش می یابد، بنابراین محلول پاشی توصیه نمی شود.
- محلول پاشی بایستی در زمانی انجام گیرد که کمترین وزش باد وجود داشته باشد، مخصوصا زمانی که اندازه ذرات محلول پاشی ریز باشد که مستعد بادبردگی (دریفت) است.